મોકલ્યું પરબીડિયામાં મેં ગુલાબ, છે પ્રતીક્ષા કે મળે તારો જવાબ.

‘દીકરી, લગ્ન એ ભરેલું નારિયેળ છે. એ કેવું નીકળશે એ જાણવા માટે એને વધેરવું પડે છે. તું મને પૂછે છે માટે સલાહ આપું છું. દિમાગના ઈશારા તરફ દુર્લક્ષ સેવજે, દિલની વાત સાંભળતી રહેજે. અને કિસ્મતના સંકેતની વાત કરતી હતી ને તું ? તો બેટા, સમજી લે; કિસ્મતનો સંકેત દિલના ઈશારાનો ગુલામ છે. જા, મારા આશિર્વાદ છે, મહાદેવ તને સાચો રસ્તો જ બતાવશે.’

”મારું નામ કૈલાસ.” પચીસ વરસના પંજાબી (શીખ નહીં, પણ પંજાબી હિંદુ) યુવાને એની જ ઓફિસમાં કામ કરતી નવી-નવી અર્પણાને કહ્યું : ‘કૈલાસ રાઠોડ.’

અર્પણા મીઠું હસી : ‘કૈલાસ તો છોકરીનું નામ હોય છે.’

‘એ ખોટું છે. કૈલાસ પર્વત સ્ત્રીલીંગ છે કે પુલીંગ ? અને કૈલાસ પંડિત નામના તો જાણીતા શાયર પણ થઈ ગયા. અમારે ત્યાં પંજાબમાં કૈલાસનો ઉચ્ચાર કૈલાશ કરે છે અને રાઠોડનો રાઠૌર. કેવું લાગ્યું નામ મારું, મિસ… ?”

‘અર્પણા. આઈએમ અર્પણા સોની. અને મી. કૈલાશ રાઠૌર ! નામ સારુ ંલાગે તો સાંભળનાર વ્યકિતએ સામેથી એની જાતે જ પ્રશંસા કરવાની છે. વખાણ મેળવવાની માર્દવ જરા ઓછું થયું. એનું સ્થાન આર્જવે લીધું.’

અર્પણા બહુ સીધી છોકરી હતી. સારા, અને સંસ્કારી મા-બાપની દીકરી હતી. પણ તોયે ઉંમરમાં આવેલી યુવાન છોકરી હતી. કોઈ સાવ અજાણ્યો જુવાન ભીના ગળે જ્યારે આવો ભીનો-ભીનો સવાલ દબાયેલા સ્વરમાં પૂછે ત્યારે એનો અર્થ શો થાય એ સમજતાં વાર ન લાગે એટલી તો એ સમજદાર હતી.

અને કૈલાશ પણ હિંમતવાન જુવાન હતો. પોતાનો ઇરાદો સમજી જવા છતાં સામે ઉભેલી નાઝનીન જો પગમાં પહેરેલા ચંપલ તરફ નજર ન ફેંકે તો વાતચિતમાં પૂર્ણવિરામ મૂકવાની જરૂર નથી એટલું તો એ પણ જાણતો હતો. પણ સામે પક્ષે એ પણ સત્ય હતું કે અર્પણાએ એને કોઈ પ્રતિસાદ આપ્યો ન હતો.

પણ કૈલાશે આખરે જે જીભ ઉપર હતું એ કહી જ નાખ્યું : ‘તું મને ગમે છે, અર્પણા, હું તને ચાહું છું. તું જો હા પાડીશ તો તારી સાથે લગ્ન કરવા પણ હું તૈયાર છું.’

‘વન મિનિટ !’ અર્પણાએ એને અટકાવ્યો : ‘આ ઓફિસમાં આવ્યે મને હજુ ફકત બે જ દિવસ થયા છે. તમે તો કદાચ મને આજે જ પહેલીવાર જોઈ હશે. આટલા ઓછા સમયમાં પ્રેમ અને ચાહવું અને લગ્ન… !! મને કંઈ જ સમજાતું નથી.’

‘હું સમજાવું, અર્પણા. આ જે કંઈ થયું છે એ ચોવીસ કલાકમાં જ થયું છે અને એટલે જ એ પ્રેમ છે. પ્રથમ નજરે હૃદયના પેટાળમાંથી ઊછળતો આવેગ એટલે પ્રેમ. બાકી ધીમે ધીમે એદી માણસ આળસ મરડતો હોય એમ જાગે એ તો ગોઠવણ કહેવાય. હું એ પ્રકારની વ્યવસ્થામાં વિશ્વાસ નથી ધરાવતો; મને તો હૃદયમાંથી ફૂટતા અને ફાટતા લાલચટ્ટાક લોહીના લાવારસમાં શ્રધ્ધા છે.’

‘સોરી, કૈલાશ ! હું કંઇ જવાબ નથી આપી શકતી. મારી માથે મારા મમ્મી-પપ્પા બેઠા છે અને… હું એમને ચાહું છું. જિંદગીની પરીક્ષાનું આટલું બધું અઘરું પેપર હું એમને પૂછૂયા વગર એકલી ન લખી શકું.’

‘તો ચોરી કરવાની છુટ છે.’ કૈલાશે વાતચિતમાં હળવાશ પ્રસરાવી.

‘જોઉં છું. એમ કરવા માટે પણ હિંમત જોઇએ.’ અર્પણાએ નિર્ણયના મુકદ્દમામાં મમ્મી-પપ્પાની સંમતિના નામની મુદ્દત પાડી.

કૈલાશ નિરાશ જરૂર થયો, પણ નાહિંમત નહીં. અર્પણાએ હા નહોતી પાડી, તો ના પણ કયાં પાડી છે ? મમ્મી-પપ્પાની મંજુરીની વાત કરી એનો મતલબ એ જ કે એ પોતે તો રાજી છે જ. નહીંતર ‘શટ અપ’ નામના બે શબ્દના તમાચા સાથે વાર્તા પૂરી થઇ ગઇ હોત.

આ બાજુ અર્પણાની હાલત બહુ વિચિત્ર હતી. એ બહુ સીધા-સાદા અને સંસ્કારી પરિવારમાં ઉછરી હતી. એનાં મમ્મી-પપ્પા તો એક નાનકડાં શહેરમાં રહેતા હતાં. એક ભાઇ હતો, અર્પણાથી ચારેક વરસ નાનો. અર્પણા અમદાવાદમાં માસી-માસાના ઘરે કોમ્પ્યુટરના અભ્યાસ માટે આવી હતી. ફાજલ સમયના સદુપયોગ માટે આ નોકરી સ્વીકારી હતી. મમ્મી-પપ્પાએ કયારેય એને કહ્યું નહોતું કે અજાણ્યા જુવાન છોકરાઓ જોડે વાત ન કરવી, કોઈના પ્રેમમાં ન પડવું અને લગ્ન એમને પૂછૂયા વગર ન કરવા. એ લોકો દીકરીને શિખામણ આપવાને બદલે સમજણ આપવામાં શ્રધ્ધા ધરાવતા હતાં. દીકરીનો ઉછેર જ એમણે એવી રીતે કર્યો હતો. સાક્ષાત કામદેવ જેવો કામદેવ પણ સાકાર અને સજીવ થઇને અર્પણાની સામે આવીને ઊભો રહે તો દીકરીનાં મનમાં એના પ્રત્યે આકર્ષણ પછી જાગે, પહેલાં મમ્મી-પપ્પાનું સ્મરણ જાગે.

કૈલાશ એને અવશ્ય ગમ્યો હતો, પણ એથી શું થઇ ગયું ? અને મમ્મી- પપ્પાને એમ એનાથી પૂછાય પણ શી રીતે ? એટલી હિંમત કયાંથી લાવવી ? માસી-માસાને તો આ વાતની ગંધ સરખી પણ આવવા ન દેવાય. નહીંતર એમના ઉપર બદનામીનો પહાડ ઉતરી આવશે એમ માનીને એ લોકો તો ભાણીને સીધી એનાં ઘરે જ રવાના કરી દે. એ સાંજ અર્પણાએ વિચારોમાં જ વિતાવી. રાત પણ મનમાં જામેલા મહાભારતમાં જ પસાર થઇ ગઇ.

બીજા દિવસે ઓફિસમાં એ કૈલાશને મળી ત્યારે બંને જણની ચારેય આંખો લાલચોળ હતી. આખી રાતનો ઊજાગરો આંખોમાં હોળી બનીને ભડભડ સળગી રહ્યો હતો.

રીસેસમાં કૈલાશે પૂછૂયું : ‘શું નક્કી કર્યું, અર્પણા ?’

‘મારું મન ના પાડે છે. આઈ એમ સોરી.’

‘મનની વાત છોડ, એ બહુ શૈતાની ચીજ છે. એ જણાવ કે તારું દિલ શું કહે છે ?’

‘દિલ તો હા પાડે છે, પણ એનું સ્થાન છાતીમાં છે. દિલની હાઈકોર્ટ ઉપર દિમાગની સુપ્રિમ કોર્ટ બેઠેલી છે જે નીચલી અદાલતનો ફેંસલો રદ કરી નાખે છે, કૈલાશ ! મને ભૂલી જા.’ અર્પણાનાં નિર્ણયમાં દર્દ હતું, પણ સાથે સાથે દ્રઢતા પણ હતી. કૈલાશ એ દ્રઢતાને જોઈ શકયો. વધુ કંઈ જ બોલ્યા વગર એ ચાલ્યો ગયો.

બીજા દિવસે ઉત્તરાયણ હતી. શનિ-રવિના અનુસંધાન સાથે ચાર દિવસની રજાઓ હતી. કૈલાશ ચંડીગઢ ચાલ્યો ગયો અને અર્પણા એનાં મમ્મી-પપ્પાને ત્યાં. એને ગુમસુમ દશામાં જોઇને એની મમ્મીએ પૂછૂયું પણ ખરું : ‘અર્પણા, ઠીક તો છે, ને બેટા ?’

‘હા, મમ્મી.’ અર્પણા આનાથી વધુ કંઇ બોલી ન શકી. અહીં બેઠાં બેઠા એને કૈલાશ યાદ આવતો હતો અને કૈલાશની સામે ઊભી હોય ત્યારે ઘરની મર્યાદા ! આ પોટલું છોડવું તો કોની સામે છોડવું !

ત્યાં બારણું ઊઘાડીને દક્ષેશકાકા આવ્યા. દક્ષેશકાકા ગુજરાતીના પ્રાધ્યાપક હતા. અર્પણાના પપ્પાના ખાસ મિત્ર હતા. સંબંધના ભૂખ્યા માણસ અને સ્વાર્થના શત્રુ હતા. અર્પણા એમની લાડકી ભત્રીજી. અંગત જીવનમાં એ ઝખ્મી હતા. દુ:ખી દામ્પત્યના ભગ્ન અવશેષો ઉપર હાસ્યનો મુખવટો પહેરીને જીવી રહ્યા હતા.

‘કાકા, એક કામ કરશો ? મારી સાથે ગોપેશ્વર મહાદેવના દર્શને આવશો ?’ અર્પણા વહાલા કાકાને જોઇને ઊછળી પડી.

‘તું કહેતી હોય તો આ કાકો તો અત્યારે તારો માંડવો રોપવા ય તૈયાર છે. હુકમ કર એટલી જ વાર.’ દક્ષેશકાકાએ મજાક કરી. પણ અર્પણા થડકી ગઇ. કાકાએ અમથું જ કહ્યું હશે કે પછી એ કંઇક જાણતા હશે ?

મનમાં ઉઠતા વિચારોને ચૂલામાંથી ઊઠતા ધૂમાડાની જેમ એણે હાથ હલાવીને દૂર કર્યા. તૈયાર તો એ હતી જ, એટલે કપડાં બદલવાની જરૂર પણ ન હતી. બંને જણાં નીકળી પડયાં.

ગોપેશ્વર મહાદેવનું મંદિર ગામની બહાર સહેજ ઊંચી ટેકરી ઉપર આવેલું હતું. વસ્તીથી દૂર નીકળ્યા એટલે તાજી હવા શ્વાસમાં ભરીને દક્ષેશ અંકલે વાતની શરૂઆત કરી :

‘બોલ,દીકરી, છોકરો તને ગમ્યો કે નહીં ? પહેલાં એ વાત કર.’

‘અંકલ !!’ અર્પણા ચોંકી ગઇ : ‘તમને… ?’

‘ખોટા તર્ક ન કરીશ, બેટા ! આ કોઈ જાલૂસી જાણકારી નથી, આ તો માત્ર તારા વર્તને ફૂંકેલી ચાડી છે. બાકી હું તો તારા ઘરે છેલ્લાં વીસ વરસથી આવું છું. એમાંથી તે કેટલીવાર કહ્યું કે આપણે મંદિરે જઈએ… !’

‘હા, અંકલ ! મને કૈલાશ ગમ્યો છે. પણ હું કિસ્મતમાં માનું છું. એ કયાં જન્મ્યો અને હું કયાં જન્મી ? કયાં પંજાબ અને કયાં ગુજરાત ? ભાષાથી માંડીને ખાન-પાન અને રીતરિવાજના ભેદ હું કેવી રીતે ભૂલી શકું ? અને મમ્મી-પપ્પા આ વાતનો સ્વીકાર કેવી રીતે કરશે ?’

‘એ તું તારા પર છોડી દે. તું કહેતી હોય તો હું એમને વાત કરું.’

‘ના, અંકલ ! મેં નક્કી કરી લીધું છે. મારો નિર્ણય મેં કૈલાશને પણ જણાવી દીધો છે.’

‘તો પછી મને અત્યારે ગોપેશ્વર સુધી ઘસડી લાવવાનો કંઈ મતલબ ?’

‘હળવા થવાનો, બીજો કશો નહીં, મારા નિર્ણયની દિવાલમાં તમારી મંજુરીનો સિમેન્ટ ભેળવવાનો. તમે શું કહો છો. મેં જે કર્યું એ સાચું કર્યું કે ખોટું ?’

દક્ષેશ ઠાકર એક ઊંચી ચટ્ટાન પાસે આવીને ઊભા રહી ગયા. શહેર હવે પાછળ છુટી ગયું હતું. સાંજ બહુ રમણીય લાગતી હતી, પણ લૂરજ ડૂબી રહ્યો હતો.

‘દીકરી, લગ્ન એ ભરેલું નારિયેળ છે. એ કેવું નીકળશે એ જાણવા માટે એને વધેરવું પડે છે. બાકી મારી ઊંમરે મને શિખવ્યું છે કે જીવનસાથીની પસંદગી કાચના પાત્ર જેવી હોય છે. ગોઠવી-ગોઠળીને, ટકોરા મારીને કરેલું લગ્ન કાચની બારી જેવું નીકળે છે, પવનના લૂસવાટા માત્રથી એમાં તીરાડ પડી જાય છે અને કયારેક સાવ અજાણ્યા પાત્ર સાથે અનાયાસ જોડાઈ ગયેલો સંબંધ બેલ્જીયમના કાચના ઝુમ્મરની જેમ સાત-આઠ દાયકા સુધી જીવતો રહે છે. તું મને પૂછે છે માટે સલાહ આપું છું. દિમાગના ઈશારા તરફ દુર્લક્ષ સેવજે, દિલની વાત સાંભળતી રહેજે. અને કિસ્મતના સંકેતની વાત કરતી હતી ને તું ? તો બેટા, સમજી લે; કિસ્મતનો સંકેત દિલના ઈશારાનો ગુલામ છે. જા, મારા આશિર્વાદ છે, મહાદેવ તને સાચો રસ્તો જ બતાવશે.’

કાકો-ભત્રીજી મહાદેવના ચરણોમાં માથાં નમાવીને ઘરે આવ્યાં. બે દિવસ પછી અર્પણા પાછી અમદાવાદમાં હાજર થઇ ગઇ. આ વાતને એક મહીનો થઇ ગયો. ચૌદમી ફેબ્રુઆરી આવી પહોંચી. અત્યાર સુધી શાંત રહેલા કૈલાશે એક સુંદર ગ્રીટીંગ-કાર્ડ અર્પણાના હાથમાં મૂકયું.

અર્પણા ભડકી ઊઠી : ‘આ શુંં છે ?’

‘વેલેન્ટાઈન ડેનું ગ્રીટીંગ છે. તારી આંખો માટે, મારા હૃદય તરફથી.’

અર્પણાએ કાર્ડ ખોલ્યું : ‘પણ આમાં તો કંઈ નથી. મારું કે તારું નામ પણ નહીં. માત્ર છાપેલું લખાણ જ છે !’

‘જાણી-જોઈને મેં એમાં નામ નથી લખ્યાં. કિસ્મતને મંજુર હશે તો એ જાતે આવીને કાર્ડમાં નામ ભરી જશે.’ એકપણ શબ્દ વધુ બોલ્યા વગર કૈલાશ કાર્ડ આપીને ચાલ્યો ગયો. અર્પણા ફરીથી વિચારોના વમળમાં ડૂબી ગઈ. રીસેસ પછી ઓફિસનાં કામમાં પણ એનું મન ન લાગ્યું. પાંચ વાગ્યે કામ આટોપીને એ ઘરે જવા નીકળી. રીક્ષામાં બેઠા બેઠા પણ એ ખોવાયેલી જ રહી. ઘર નજીક આવી ગયું. શેરીના નાકે એણે રીક્ષા ઉભી રખાવી. ભાડું ચૂકવીને એ નીચે ઊતરી. ઘરની દિશામાં પગ ઉપાડતાં પહેલાં એક પળ માટે એ ઊભી રહી. એની પર્સમાંથી એણે કૈલાશે આપેલું ગ્રીટીંગ કાર્ડ કાઢૂયું. અત્યાર સુધીમાં એણે નિર્ણય લઇ લીધો હતો. એમાં એ કોઈ જ ફેરફાર કરવા માગતી ન હતી.

ગ્રીટીંગ કાર્ડ એણે શેરીનાં નાકા પાસે પડેલા કચરાના ઢગલામાં ફેંકી દીધું. પછી એ તરફ નજર પણ ફેંકયા વગર એ સડસડાટ માસીના ઘર તરફ ચાલતી થઈ.

માસીએ અર્પણાના વર્તનમાં આવેલો ફેરફાર નોંધ્યો. હવે એ પૂરેપૂરી સ્વસ્થ લાગતી હતી.છેલ્લાં બે મહીનાના તણાવમાંથી એ હવે મુકત થઇ ગઇ હતી. રાત માટેની રસોઈ બનાવવામાં એણે માસીને મદદ કરી. પછી બધાં ટેલીવીઝન જોવા માટે બેઠાં.

ત્યાં જ બહાર રમવા ગયેલો માસીનો દીકરો પપ્પુ ઘરનું બારણું ધકેલીને દાખલ થયો.

‘દીદી, દીદી ! જો ને ! કેટલુ ંસરસ ગ્રીટીંગ કાર્ડ છે ? કોઈક બુધ્ધુએ ફેંકી દીધેલું… ઉકરડામાં. મેં જોયું. કોરું હતું. હું લઇ આવ્યો. જો ને, સરસ છે ને ?’

અર્પણા સ્તબ્ધ થઇને જોતી રહી. આ જ કાર્ડ હતું જે બે કલાક અગાઉ એ ફેંકી ચૂકી હતી. મતલબ કે કૈલાશ એની જિંદગીમાં પાછો ફર્યો હતો. આ સંકેત હતો; કિસ્મતનો સંકેત !

એને દક્ષેશ અંકલના શબ્દો યાદ આવી ગયા : ‘કિસ્મતનો સંકેત પણ હૃદયના ઇશારાનો ગુલામ હોય છે. એના અવાજને કાન દઇને સાંભળવાની કોશિશ કર. સુખી થઇશ.’

બીજા દિવસે એણે એક પછી એક બે કામ કર્યા; પહેલું કામ દક્ષેશ અંકલને ફોન કરવાનું અને કહેવાનું કે તમે મારા મમ્મી-પપ્પાને સમજાવજો કે મેં અહીં એક પંજાબી છોકરાને પસંદ કરી લીધો છે, તમારી મંજુરીની અપેક્ષાએ.

અને બીજું અતિ મહત્ત્વનું કામ કૈલાશ રાઠૌર નામના ઉદાસ પંજાબીને રૂબરૂ મળીને જાણ કરવાનું કે મને તારું નામ ગમ્યું છે… અને તું પણ !!

Source: ગુજરાત સમાચાર